در یک جمله شیر یک وسیله مکانیکی است که جهت کنترل جریان و فشار استفاده می گردد.
وظایف شیرها در سیستم تهویه مطبوع
- قطع و وصل جریان
- کنترل دبی جریان
- کنترل مسیر ریان
- تنظیم فشار
- حفظ ایمنی
بصورت کلی یک شیر از قطعات زیر تشکیل شده است :
- BODY بدنه
بدنه قسمتی از شیر است که به سایر اقلام و تجهیزات وصل می شود. این اتصال عموما از طریق نوع فلنچ، دنده و یا جوش میباشد.
- Handwheel دسته محرک
باز و بسته کردن این مدل از شیر ها اکثرا از طریق سر فلکه و یا دسته متحرک انجام می شود. استفاده از اکتچوئر های بادی و برقی بر روی این مدل از شیر ها رایج نمی باشد.
- Bonnet سرپوش
قسمتی از شیر است که قسمت های متحرک شیر درون آن قرار دارند ;و به بدنه عموما از طریق پیچ وصل می شود.
- Stem محور
استم در شیر کشویی وظیفه جابجا کردن دیسک درون شیر را دارا می باشد. در واقع عاملی است که گشتاور وارد آمده بر HandWheel و یا دسته را به دیسک منتقل می کتد و عامل حرکت آن به بالا و پایین می شود.شیرهای کشویی از نظر نوع استم (Steam ) به دو دسته Rising Stem و Non Rising Stem تقسیم بندی می شوند.
- Ports خروجی و ورودی
خروجی و ورودی شیر , محل های ورود و خروج سیال می باشد و بسته با دوراهه یا سه راهه بودن شیر می باشد.
- Gate دریچه
بخش اصلی شیر که وضیفه آن تاثیر گذاری بر روی سیال است
- Seat نشیمن
بخشی از شیر که لغزنده بر روی آن حرکت میکند و بصورت تکیه گاه می باشد
توجه : دسته محرک شیرها از سه طریق کار می کند
- به کمک حرکت مکانیکی دست
- به کمک عملگر خارجی بصورت دائم فعال
- به کمک سیستم اتوماتیک
انواع ولو های متداول
بصورت کلی ولوها بر اساس کارکرد به چهار دسته تقسیم می شوند
- ولوهای ایزوله:
دریچه های توپی، پروانه ای، دیافراگمی، گیت، پینچ، پیستونی و شیرهای
- ولوهای تنظیم:
دریچه های توپی، پروانه ای، دیافراگمی، گلوب، سوزنی، پینچ و پلاگین
- ولوهای ایمنی:
شیرهای تخلیه فشار و خلاء
- ولوهای جلوگیری از بازگشت:
ولو های یکطرفه
شیرها بر اساس نوع حرکت زبانه به دو دسته تقسیم میشوند:
- ولوهای با حرکت زبانه خطی
- ولوهایی با حرکت زبانه دورانی
شیرهای متداول در تهویه مطبوع
GATE VALVE ولو کشویی
به عنوان یکی از رایج ترین انواع شیر، شیرهای دروازه ای از حرکت خطی برای شروع و توقف جریان استفاده می کنند. اینها معمولاً برای تنظیم جریان استفاده نمی شوند. در عوض، آنها در موقعیت های کاملا باز یا بسته استفاده می کردند.
- نوع کارکرد زبانه :از طریق بالا رفتن و پایین آمدن لغزنده جهت قطع و وصل جریان
- قابلیت کنترل جریان : ندارد
- میزان آب بندی : مناسب
- مناسب جهت : قطع و وصل جریان بصورت متناوب , بدلیل سرعت بسیار کم باز و بسته شدن مناسب جهت سیستم های مستعد ضربه قوچ می باشد. در حالت کاملا ً باز افت فشار بسیار کمی ایجاد میکند.
- ایراد و ضعف : باز و بسته شدن بسیار کند , عدم کنترل جریان , خوردگی و از بین رفتن با سرعت نسبتاً زیاد , آب بندی آن از بین میرود
- کاربرد : قطع و وصل جریان
BALL VALVE ولو توپی
این شیرها که عمدتاً مجهز به دستگیره های چرخشی 90 درجه با عملکرد سریع هستند، از یک توپ برای کنترل جریان استفاده می کنند تا کنترل روشن و خاموش آسان را فراهم کنند. به طور کلی توسط اپراتورها پذیرفته شده است که سریعتر و راحت تر از شیرهای دروازه ای کار می کنند.
- نوع کارکرد زبانه :از چرخش لغزنده جهت قطع و وصل جریان
- قابلیت کنترل جریان : ندارد
- میزان آب بندی : بسیار خوب
- مناسب جهت : قطع و وصل جریان سریع در شرایطی که تعداد دفعات زیاد می باشد. عمر نسبتاً بالا , مقاومت بالا در برابر خوردگی و تغییر نکردن خاصیت آب بندی.
- ایراد و ضعف : قیمت نسبتاً زیاد , عدم کنترل جریان
- کاربرد : قطع و وصل جریان بصورت صد درصد
GLOBE VALVE ولو سوزنی
شیرهای گلوب معمولاً در عملیات کنترل مدوله استفاده می شوند. به طور معمول در سه نوع بدن، T-body (همانطور که در بالا نشان داده شده است)، Y-Pattern و بدنه Angle موجود است.
- نوع کارکرد زبانه :از بالا و پایین شدن لغزنده
- قابلیت کنترل جریان : دارد
- میزان آب بندی : بسیار خوب
- مناسب جهت : کنترل دبی جریان و قطع و وصل کامل جریان بصورت متناوب
- ایراد و ضعف : در حالت تنظیم جریان افت فشار بالایی ایجاد میکند
- کاربرد : قطع و وصل جریان و تنظیم جریان
BUTTERFLY VALVE ولو پروانه ای
با استفاده از طراحی فشرده، شیر پروانه ای یک شیر حرکت چرخشی با عملکرد سریع است که به لطف طراحی نوع ویفری آن برای فضاهای تنگ ایده آل است. بدنه شیر پروانه ای در پیکربندی های مختلف ارائه می شود.
- نوع کارکرد زبانه :از چرخش لغزنده جهت قطع و وصل جریان
- قابلیت کنترل جریان : ندارد
- میزان آب بندی : متوسط
- مناسب جهت : قطع و وصل جریان , مناسب جهت نصب در شرایط با فضای کم . مناسب جهت لوله ها با قطر بسیار بالا.
- ایراد و ضعف : عدم کنترل جریان , جهت نصب در خطوط با دما و فشار بالا مناسب نیست , آب بندی آن بصورت کامل نیست
- کاربرد : قطع و وصل جریان آسان
PLUG VALVE ولو سماوری
یک شیر با حرکت چرخشی است که معمولاً برای باز و بسته کردن کامل جریان استفاده می شود. این شیر دارای یک دیسک نیم مخروطی شکل که شبیه گلدان است و به آن پلاگ گفته می شود. ساختار این دیسک به گونه ای است که درون دیسک یک حفره (دریچه) وجود دارد و مانند شیر توپی (Ball Valve)، زمانی که شیر باز است این حفره در مسیر حرکت جریان قرار می گیرد و سیال را عبور می دهد و زمان بسته شدن شیر، حفره عمود بر مسیر جریان قرار میگیرد.
- نوع کارکرد زبانه :از چرخش لغزنده جهت قطع و وصل جریان
- قابلیت کنترل جریان : ندارد
- میزان آب بندی : بسیار خوب
- مناسب جهت : قطع و وصل جریان سریع
- ایراد و ضعف :
- کاربرد : قطع و وصل جریان
CHECK VALVE ولو یکطرفه
این دریچه ها که برای جلوگیری از جریان برگشتی استفاده می شوند، معمولاً خود فعال می شوند و اجازه می دهند زمانی که رسانه از شیر در جهت مورد نظر عبور می کند و بسته می شود، شیر به طور خودکار باز شود.
PRESSURE RELIEF VALVE شیر اطمینان
این شیرها که برای کمک به بهبود ایمنی مورد استفاده قرار می گیرند، فنری خودکار هستند و به بازگرداندن یک سیستم به فشار مورد نظر در هنگام فشار بیش از حد کمک می کنند.
شرایط استفاده و طبقه بندی شرهای متداول بصورت خلاصه
